Athugasemdir vegna opinberrar umfjöllunar um frávísun á kæru á hendur hæstaréttardómara og sérstökum saksóknara
Athugasemdir vegna opinberrar umfjöllunar um frávísun á kæru á hendur hæstaréttardómara og sérstökum saksóknara
Ríkissaksóknari vísar til frétta og opinberrar umræðu vegna ákvörðunar embættisins frá 27. janúar sl., um að vísa frá kæru, dags. 11. október sl., á hendur nafngreindum hæstaréttardómara og sérstökum saksóknara, vegna meintra brota mánudaginn 17. maí 2010. Frétt um málið birtist fyrst á forsíðu Fréttablaðsins 16. júní sl. Þá var fréttinni fylgt eftir með annarri frétt sem birtist degi síðar í sama blaði. Ríkissaksóknari tekur fram að hvorki blaðamaður né ritstjórn Fréttablaðsins leituðu til embættisins við vinnslu fréttanna.
Ákvörðun ríkissaksóknara um frávísun kærunnar var reist á 4. mgr. 52. gr. laga nr. 88/2008, um meðferð sakamála, þar sem ekki var talinn vera grundvöllur til að hefja rannsókn.
Ákvörðun ríkissaksóknara byggði meðal annars á því að refsiákvæði sem vísað var til í kæru ættu ekki við, eins og atvikum var lýst, eða staðhæfingar kæranda um meint brot hinna kærðu væru ekki reistar á nægjanlega traustum grundvelli. Þá var ákvörðun ríkissaksóknara einnig reist á sakarfyrningarreglum en sérstaklega var tekið fram í því sambandi að ekki væri víst að sök hefði stofnast. Í umfjöllun Fréttablaðsins var ekki vikið nægjanlega að þessu síðastgreinda atriði.
Lög um meðferð sakamála heimila ekki að hefja rannsókn sakamáls ef ætla má að sök sé fyrnd. Meðal þess sem ákæruvaldið tekur almennt til athugunar í upphafi, þegar ábendingar eða kærur um meint brot berast, eru tímasetningar á ætluðum atvikum sem meint brot eru talin taka til. Ef langur tími er liðinn frá ætluðum atvikum þá þarf ákæruvaldið sérstaklega að gæta að því hvort sök vegna meintra brota sé fyrnd. Ef það á við þá er almennt ekki grundvöllur til að hefja rannsókn. Kæru er þá vísað frá. Af þessu leiðir að ákæruvaldið þarf fyrst að taka afstöðu til sakarfyrningar áður en tekin er afstaða til þess hvort staðhæfingar kæranda um atvik eigi við rök að styðjast eða ekki. Með þessu er með engu móti verið að taka afstöðu til þess hvort líkur séu á því að meint brot hafi verið framið. Eingöngu er litið til tímasetninga á meintum atvikum og lögbundins refsiramma og sakarfyrningartíma. Nálgun ákæruvaldsins að þessu leyti er frábrugðin almennri meðferð sakamála fyrir dómi en þá er almennt fyrst fjallað efnislega um mál, þar með talið hvort atvik teljist vera sönnuð, en síðan er tekin afstaða til sakarfyrningar.
Í kæru var meðal annars staðhæft að dómari hefði brotið gegn 132. gr. almennra hegningarlaga vegna tiltekinna atvika. Samkvæmt því refsiákvæði er refsing lögð við því með sektum eða fangelsi allt að einu ári, nema brot varði þyngri refsingu að lögum, ef opinber starfsmaður, sem getur í 130. eða 131. gr., gætir ekki af ásetningi eða stórkostlegu gáleysi lögmætra aðferða við meðferð máls eða úrlausn o.fl. Sök vegna brots sem varðar sektum eða fangelsi allt að einu ári fyrnist á tveimur árum frá þeim tíma þegar meint brot var framið, sbr. 1. tölul. 1. mgr. 81. gr. og 1. mgr. 82. gr. almennra hegningarlaga. Í umræddu máli, að því er varðar meint brot gegn 132. gr. almennra hegningarlaga, var vísað til tímasetningar á ætluðum atvikum og tekið fram að sök, hafi hún stofnast, sem ekki væri víst, væri fyrnd.
Með framangreindri ákvörðun ríkissaksóknara var með engu móti verið að lýsa yfir að líkur væru á því að brotið hafi verið gegn 132. gr. almennra hegningarlaga eða kæran ætti að þessu leyti við rök að styðjast.